Het is waarschijnlijk het meest gehoorde stuk klassieke muziek op aarde, het meest gezongen en het meest opgenomen. Het is ‘Messiah’ van de Duits-Britse operacomponist George Frideric Händel.
“Het is vrijwel continu uitgevoerd vanaf 1742, toen het in première ging, tot aan het heden”, aldus auteur Charles King. “Het is absoluut overal. En dat kun je van geen enkel ander serieus muziekstuk zeggen.”
CBS-nieuws
Het nieuwe boek van Koning, “Elke vallei” (Doubleday), geeft ons het achtergrondverhaal van ‘Messiah’ en het bijbehorende ‘Hallelujah Chorus’, dat ongeveer tweederde van Händels oratorium beslaat. “Het is niet de finale!” zei Koning. “Mensen maken zich klaar om te vertrekken, je weet wel, pakken hun sleutels en hun parkeervalidatie, en dan is het van: ‘Nee, ga zitten. Er is nog een derde van dit ding te gaan!'”
‘Messiah’ was eigenlijk niet Händels idee. De woorden kwamen van een vriend genaamd Charles Jennens. King suggereert dat het eigenlijk ‘Messiah’ van Händel en Jennens zou moeten heten.
“Charles Jennens was een rijke landeigenaar, maar hij leed ook aan dit soort omhullend gevoel van onheil en wanhoop – we zouden het nu chronische depressie of zelfs een bipolaire stoornis kunnen noemen,” zei King. ‘Hij begint boeken uit de planken te halen, en hij begint stukjes Schrift over te schrijven. Hij was, denk ik, ook bezig met het uitwerken van een soort levensfilosofie.’
Dirigent en schrijver Jane Glover dirigeerde ‘Messiah’ meer dan 100 keer (meest recentelijk deze maand in de Trinity Church in New York City). “Ik faal nooit om mijn hoed af te zetten bij Charles Jennens omdat hij dat in elkaar heeft gezet”, zei ze. “‘Messias'” bestaat uit drie delen. Het eerste deel is het kerstverhaal, daarom doet iedereen het met Kerstmis. Het tweede deel is de kruisiging, maar dan ook de opstanding; en dan gaat deel III over verlossing. Er zit dus een geweldige vorm in dit driestemmige oratorium.”
Dubbeldag
In de jaren 1720 en ’30 hadden Händels populaire opera’s in Italiaanse stijl hem tot een muzikale megaster gemaakt. Maar toen hij vijftig was, nam zijn populariteit af. Dus toen hij werd uitgenodigd om een reeks concerten in Dublin te geven, zei King, dacht Händel dat hij zijn carrière opnieuw kon beginnen: “En dus gaat hij zitten met deze tekst die hij van Charles Jennens heeft ontvangen en besluit hij te proberen er iets van te maken.” Je kunt je voorstellen dat hij denkt: ‘Hmpf, wat moet ik hiermee doen? Ik heb een aantal bijbelverzen in de verkeerde volgorde die ik op Italiaanse operamuziek moet zetten?’ Maar hij doet het.”
In zijn boek beschrijft King het eindproduct als ‘raar’. “Het is raar,’ lachte hij. ‘Het is het vreemdste dat Händel ooit heeft gecomponeerd.’
Händel schreef het drie uur durende stuk (voor koor, solisten en negenkoppig orkest) in 24 dagen… 260 pagina’s muziek!
In de Morgan Library & Museum in New York liet muziekconservator Robin McClellan me een replica van Händels originele partituur zien. “Het laat de snelheid zien die hij schreef. Het is zo rommelig!” McClellan lachte. “Hij wilde zijn ideeën zo snel mogelijk op papier krijgen.”
Voor het ‘Hallelujah Chorus’ schreef Händel één keer het woord ‘Hallelujah’ … en gebruikte toen het standaard jazzherhalingsteken dat we vandaag de dag nog steeds gebruiken! “Hij schrijft het muzikale equivalent op van ‘et cetera, et cetera, et cetera'”, zei King. “In die tijd was er echt geen veronderstelling dat er ooit nog iets zou worden opgevoerd.”
CBS-nieuws
“Messiah” was een grote hit in Dublin en uiteindelijk in Londen. Het lijkt een gevoel van hoop en licht te bieden in een tijd dat ze schaars waren.
King zei: “‘Messias’ werd geboren in de donkere schaduwen van de Verlichting. Groot-Brittannië was in oorlog. Het kindersterftecijfer in Londen bedroeg destijds 75%. En dus is ‘Messias’ een soort kunstwerk. dat is worstelen met welke basis, welke mogelijke basis voor hoop zou er kunnen zijn als je al dit bewijsmateriaal om je heen hebt dat het tegendeel suggereert?”
Bijna iedereen vond het geweldig – behalve Charles Jennens! ‘Hij was bang dat Händel goedkoop werk had verricht’, zei King. “Hij zegt: ‘Ik ga Händel nooit meer mijn woorden aanbieden om zo te worden misbruikt!'”
Händel stemde ermee in enkele wijzigingen aan te brengen, en Jennens werd milder. “Uiteindelijk schreef hij aan een vriend van hem dat hij het ‘over het algemeen een mooie compositie’ vond”, zei King.
‘Messias’ kwam in 1770 naar de Amerikaanse koloniën, zes jaar voordat dit zelfs maar een land was. Het werd uitgevoerd in de Trinity Church in New York City en klonk net zo als deze maand in precies dezelfde zaal.
Drievuldigheidskerk
In de loop van de tijd is ‘Messias’ op allerlei verschillende manieren veranderd. Händels negenkoppige orkest maakte plaats voor donderende muzikale krachten; er zijn verschillende versieringen doorgevoerd. Glover zei: ‘Mensen die in een kerk op harde banken zitten, willen hier niet drie en een half uur blijven zitten.’
En hele secties werden geschrapt. “Sommige mensen doen deel I gewoon met Kerstmis; dat is een heel goede manier om het te doen”, zei Glover.
Toch biedt het meesterwerk van Händel en Jennens in al zijn versies al bijna 300 jaar dezelfde boodschap: dat er altijd hoop is.
“Elke generatie die dit heeft gehoord, heeft het gevoel gehad dat deze muziek een soort boodschap in een fles voor hen is”, zei King. “Het is een muziekstuk dat dingen met ons doet.”
Zijn boodschap? “Heb de mogelijkheid van hoop; problemen zijn oplosbaar; de wereld komt goed. En neem dat dan en breng het in actie.”
Voor meer informatie:
Verhaal geproduceerd door Sara Kugel. Redacteur: Carol Ross.
